Co to jest TOCATI?
Tocatì to program realizowany przez Associazione Giochi Antichi (Stowarzyszenie Sportów Dawnych) z włoskiej Werony. Wspiera on społeczności i organizacje, zajmujące się tradycyjnymi grami i sportami oraz graczy w formie stałego Programu działań na rzecz ochrony tradycyjnych gier i sportów we współpracy z Biurem Sekretariatu Generalnego UNESCO, Włoskim Ministerstwem Kultury oraz instytucjami partnerstwa międzynarodowego, takimi jak Departament Kultury, Młodzieży i Mediów Belgii, Ministerstwo Kultury Francji, Ministerstwo Kultury Republiki Chorwacji i Ministerstwo Edukacji, Kultury, Sportu i Młodzieży Cypru.
FESTIWAL TOCATI
Główną akcją tego programu jest FESTIWAL TOCATI, który stał się międzynarodowym punktem odniesienia dla instytucji, organizacji pozarządowych oraz innych środowisk, związanych z tradycyjnymi grami i sportami.
Więcej o Tocati: www.tocati.it
TOCATI a UNESCO
Dzięki swoim inicjatywom na rzecz odrodzenia tradycyjnej gry S-cianco, a następnie coraz szerszym działaniom na rzecz ochrony, promocji i rozwoju bogatego dziedzictwa kulturowego, zawartego w grach i sportach tradycyjnych, Associazione Giochi Antichi i jej Festiwal TOCATI został nominowany i niedługo zostanie wpisany do Rejestru Dobrych Praktyk w zakresie Ochrony Niematerialnego Dziedzictwa Kulturowego UNESCO.
Więcej o tym: https://tocati.it/en/agas-long-journey/
20. edycja TOCATI
W tym roku Festiwal TOCATI obchodzi swój jubileusz 20-lecia istnienia. W tym roku, wszyscy chętni mogli wziąć aktywny udział w wielu grach i sportach tradycyjnych. Poniżej krótko przedstawiam wybrane z nich.
Salto del Pastor
Dosłownie: skok pasterza. Na Wyspach Kanaryjskich pasterze pokonywali nierówności terenu za pomocą rodzaju tyczek-włóczni, dzięki którym mogli dużo szybciej i skuteczniej przemieszczać się po swoich wyspach. Z tego zrodził się sport – rodzaj wyzwania i popisu sprawnościowego – do dziś uprawiany pod nazwą Salto del Pastor. To typowy przykład tradycyjnego sportu, który wyrósł z dawnej czynności pracy.
Lippa
To tradycyjny sport, mający swoje odpowiedniki w innych krajach na całym świecie. W Anglii gra się w tip-cat, w Indiach w guli dunda, w krajach arabskich to al-ba’ ‘a, a w Polsce sztekiel. O szteklu pisałem więcej tutaj.
W tym tradycyjnym sporcie zawodnik ma za zadanie najpierw podbić, za pomocą drewnianego kija, zakrzywiony z dwóch stron, drewniany kołeczek w górę, a następnie wybić go w przód za pomocą drugiego uderzenia kijem. W wersji indywidualnej chodzi o jak najdalsze wybicie kołeczka. Zasady wersji zespołowej są bardziej skomplikowane. Pisałem o tym więcej tutaj.
Baranta – Karikàs Ostor
Baranta to cały zespół tradycyjnych aktywności sportowych na Węgrzech, związanych m. in. ze sztukami walki i kulturą hippiczną.
Podczas Festiwalu TOCATI Węgrzy zaprezentowali Karikàs Ostor, czyli strzelanie batem.
Początkowo taki bat używany był jako narzędzie codziennej pracy duchownych do symbolicznego, rytualnego odpędzania demonów i duchów, a później stał się bronią obronną. Z czasem stał się też częścią tradycyjnej praktyki, podczas której Węgrzy rzucali sobie nawzajem wyzwania, polegające na rywalizacji w strzelaniu batem, by wykazać się większą zręcznością i zwinnością, niż przeciwnik.
Tu strzelanie batem pod czujnym okiem instruktora z Węgier
Gouren
Gouren to tradycyjne zapasy we francuskiej Bretanii. Stanowią niezwykle ważny element tożsamości narodowej i dziedzictwa kulturowego Bretończyków. Uprawiane są w wielu miejscach Bretanii, m. in. przy okazji świąt i lokalnych festiwali, np. ku czci patronów miast. Rywalizuje się na trocinowej nawierzchni latem, a na dywanowym kobiercu zimą.
Zapasy greckie – Paradosiaki Pali
To tradycyjne zapasy greckie, których istotnym elementem kulturowym jest oliwienie ciał dużą ilością oliwy z oliwek. Zawodnicy zaczynają w stójce, ale później najczęściej przechodzą do parteru, gdzie kontynuują walkę. Walczą w skórzanych spodenkach, bez koszulek. To tradycja przekazywana w Grecji z pokolenia na pokolenie.
Le quilles de huit – francuskie kręgle
Ponad-stuletnia odmiana kręgli, która wyewoluowała z wersji z 9 kręglami. Obecnie rzuca się do 8 kręgli. Jest to najpopularniejsza ze 160 odmian kręgli klasycznych we Francji. Znana w Oksytanii już ok. 1900 roku.
Rozstawienie kręgli jak na zdjęciu poniżej. Rzuca się drewnianą kulą z różnych odległości (maks. 20 metrów). Należy strącić jak najwięcej kręgli.
Sporty Basków
Le Bûcheron
Popularna we francuskiej części Kraju Basków konkurencja sportowa, nawiązująca do jednego z najbardziej znanych, tradycyjnych sportów baskijskich Aizkolariak.
Polega na uderzaniu siekierą w drewnianą, pionowo ustawioną kłodę, żeby ją przepołowić na samej górze w jak najkrótszym czasie. W tym celu najpierw wybija się siekierą szczeliny w kłodzie, w które wkłada się drewniane deski, po których uczestnik wchodzi, wybija kolejne szczeliny, wkłada tam deski, wspina się po nich i dociera na szczyt kłody. Wymaga to dużej szybkości, siły, odwagi i wytrzymałości.
Harri jasotzea
Jeden z najbardziej efektownych, ale też najbardziej wymagających, tradycyjnych sportów baskijskich. Związany z baskijskim kultem siły fizycznej i wytrzymałości, które temu narodowi były bardzo potrzebne na przestrzeni jego burzliwych dziejów.
Zawodnicy podnoszą na bark bardzo ciężką kulę. W innych odmianach, podnosi się też przedmioty o innych kształtach, np. sześciennych. Niektóre z nich mogą ważyć nawet ponad 300 kg!
Dużo więcej o sportach baskijskich można przeczytać w mojej książce “Traditional Sports and Games in the Contemporary World: The New Face of Sport?“.
Kręgle szwajcarkie – Kegeln
Od czasów średniowiecznych w Kegeln grano głównie w restauracjach i na biesiadach. Od lat 60. XX wieku te ciekawe kręgle rozwinęły się i są obecnie rozgrywane w różnych odmianach, zarówno indywidualnie, jak i zespołowo. Plansza do gry w Kegeln przypomina dawne drewniane kręgielnie. Zasady są proste – należy przewrócić jak najwięcej kręgli za pomocą rzutu drewnianą kulą. Wymaga to jednak sporo precyzji i zwinności.
Quoits – szkockie rzutki
Początki Quoits sięgają starożytnego Rzymu. Rzymianie przenieśli je do szkockiego regionu o nazwie Kaledonia. Zasady gry są proste. Rzuca się grubymi, metalowymi pierścieniami na kołek wbity w ziemię. Istnieje też odmiana halowa – na drewniany kołek rzuca się sznurowe kółka.
W odmianę ze sznurowymi kółkami można grać podczas prowadzonych przeze mnie zajęć z gier tradycyjnych.
Zurkhaneh – Iran
Zurkhaneh to w zasadzie praktyka duchowa – rytuał, który łączy elementy atletyczne, tańca i obrzędów religijnych. Obejmuje obrzędy mitraizmu (kultu solarnego boga Mitry), islamu szyickiego i irańskiego patriotyzmu.
To rodzaj tradycyjnych ćwiczeń gimnastycznych z ciężkimi maczugami o wadze do 20 kg. Zurkhaneh rozpoczyna się i kończy charakterystycznym dźwiękiem dzwonka (zang) i towarzyszą mu epickie pieśni oraz dźwięki zarb – tradycyjnego, perskiego bębna.
Banga – tradycyjna gra z Chorwacji
To gra, wywodząca się z tradycyjnych zajęć na wsi i hodowli pasących się zwierząt. Polega ona na próbie wypchnięcia jak najdalej rodzaju bata (po chorwacku bangav), wykonanego z długich, elastycznych patyczków. Ta prosta, ale wciągająca gra, narodziła się w Slawonii – geograficznym i historycznym regionie wschodniej Chorwacji.
Zabawy dla dzieci – malowanie bąków
Oprócz gier i zabaw tradycyjnych, specjalnie dla dzieci przygotowano szereg dodatkowych atrakcji, w tym powiązanych z tego typu grami, jak malowanie bąków – jednego z najpopularniejszych, tradycyjnych zabawek dzieci na całym świecie:)
Aktywności ekologiczne
Festiwal TOCATI stawia od lat na ekologię. Edukacja w zakresie podstawowych zagadnień ekologicznych, jak np. segregacja śmieci, jest bardzo ważna od najmłodszych lat. Na Festiwalu TOCATI (nie mogło być inaczej) odbywała się ona w formie zabaw dla najmłodszych.
Znaczenie Festiwalu TOCATI
Festiwal TOCATI to niezwykle ciekawy, żywotny i wartościowy przykład praktycznego wymiaru zabaw, gier i sportów tradycyjnych – to ważna część dziedzictwa kulturowego ludzkości, a jednocześnie element integracji międzyludzkiej, wspólnej, dobrej zabawy, rekreacji, turystyki sportowej i kulturowej.
