Pierścieniówka – polski sport tradycyjny

Pierścieniówka - Światowe Igrzyska Sportów Tradycyjnych na Litwie, 2012

Jakie są polskie sporty tradycyjne?

Po kilku wpisach-opowieściach z cyklu: „W poszukiwaniu sportów tradycyjnych” (będzie kontynuacja), w których opisałem światowe i europejskie igrzyska sportów tradycyjnych oraz relacji z zajęć dla dzieci jako atrakcji biegu charytatywnego, dzisiaj dla odmiany rozpoczynam inny cykl.

Podczas wielu moich zajęć, prezentacji, różnych wystąpień w Polsce i za granicą często spotykam się z pytaniami: „sporty tradycyjne – ciekawe, ale jakie to są sporty?” oraz „jakie mamy sporty tradycyjne w Polsce?”.

Na pierwsze z tych pytań odpowiedziałem już częściowo w tym wpisie.

Tu zaczynam odpowiadać na to drugie pytanie, prezentując różne polskie sporty tradycyjne. W kilka z nich można zagrać podczas prowadzonych przeze mnie zajęć. Jednym z nich jest PIERŚCIENIÓWKA.

Pierścieniówka – tradycyjny sport z naszego kraju

O pierścieniówce pisałem już nieco tutaj i tu.

Ten zbliżony nieco do siatkówki sport wymyślił w latach 30. XX wieku nauczyciel gimnastyki Władysław Robakowski. Powstała ona w następujący sposób – Robakowski obserwował zabawy rybaków na mazurskich jeziorach. Przerzucali oni boje przez dziurawe, nieużywane już do połowu, sieci. Zainspirowany tym nauczyciel postanowił sprawdzić, jak przerzucałoby się piłkę przez podobną siatkę.

Robakowski znał już siatkówkę, która powstała pod koniec XIX wieku, wymyślona w Stanach Zjednoczonych przez innego nauczyciela – Williama Henry Morgana – jako element wychowania fizycznego w tamtejszych szkołach.  

Do stworzenia pierścieniówki polski nauczyciel wykorzystał siatkę, w której wyciął trzy otwory, przypominające dziury z rybackich sieci. Eksperyment z przerzucaniem przez nie piłki wypadł na tyle dobrze, że postanowił on stworzyć sport, który nazwał „pierścieniówka”. Nazwa pochodzi od otworów w siatce w kształcie właśnie pierścieni. Robakowski napisał i opublikował nawet książkę na jej temat pt. „Pierścieniówka – gra sportowa dla młodzieży (1936)”. Sport ten miał spore szanse dalszego rozwoju.

Pierścieniówka a koszykówka

Geneza powstania pierścieniówki przypomina trochę początki jednego z najpopularniejszych sportów na świecie – koszykówki. Wymyślił ją James Naismith, który obserwował amerykańskich farmerów, wrzucających melony do wiklinowych koszy. Naismith zawiesił takie kosze (jeszcze z dnem) do balkonów w sali gimnastycznej, zebrał grupę studentów i rozegrał mecz testowy (początkowo 9 na 9). Szybko wycięto z koszy dna, które przeszkadzały oczywiście w wyjmowaniu z nich piłki po trafionym rzucie. Z czasem dokonywano dalszych modyfikacji i popularyzowano jednocześnie ten sport w USA i innych krajach (w Europie czynili to m.in. amerykańscy żołnierze).

Można spytać – dlaczego koszykówka osiągnęła taką popularność a pierścieniówka (jeszcze) nie?

Przeszkodził jej wybuch drugiej wojny światowej. Polska znalazła się w samym środku jednego z największych konfliktów w historii ludzkości. Zniweczyło to plany rozwoju i popularyzacji pierścieniówki. Popadła ona w zapomnienie. 

Odtworzenie pierścieniówki

Dopiero na początku XXI wieku, za sprawą prof. Wojciecha Lipońskiego oraz prof. Małgorzaty i Michała Bronikowskich z poznańskiej AWF, sport ten został przywrócony do życia. W 2003 roku rozegrano pierwszy, “eksperymentalny” mecz w pierścieniówkę. Jej zasady zostały nieco zmienione, żeby uczynić tę grę bardziej dynamiczną.

Pierścieniówka przeszła ten test pomyślnie i zaczęła być promowana przez jej twórców na uczelni i poza nią podczas pokazów, prezentacji, zajęć, festynów i wielu innych wydarzeń w Polsce i za granicą, m. in. na tak dużych i ważnych imprezach sportowych, jak Światowe i Europejskie Igrzyska Sportów Tradycyjnych (o których pisałem poprzednio) czy też podczas I Europejskiego Tygodnia Sportu w Brukseli.

Pierścieniówka - Europejski Tydzień Sportu w Brukseli
Pierścieniówka – I Europejski Tydzień Sportu w Brukseli

Jak się gra w pierścieniówkę?

Pierścieniówka polega na przerzucaniu oburącz piłki przez trzy otwory w siatce. Środkowy jest największy (średnica 70cm), dwa boczne po 50 cm. Gra się zazwyczaj 4 na 4. Trzech zawodników znajduje się w tylnej części boiska (za linią biegnącą 1,5 metra od siatki). Ich zadaniem jest łapanie piłki i podawanie jej do innych graczy swojej drużyny bądź przerzucanie przez otwory w siatce.

Grę rozpoczyna serwujący, który uderza piłkę ponad siatkę, jak w siatkówce. Następnie jednak drużyna przeciwna ją łapie i podaje lub przerzuca przez wspomniane otwory.

Czwarty gracz to rozgrywający. Stoi on w 1,5-metrowej strefie najbliżej siatki. Jego lub jej zadaniem jest tylko podawanie piłki do innych zawodników swojego zespołu. Nie może jej przerzucać przez otwory w siatce ani blokować ich własnym ciałem. Po każdej akcji następuje rotacja zawodników.

Gra się zazwyczaj do 2 lub 3 wygranych setów do 15, 21 lub 25 punktów (z wyjątkiem tie-breaka do 15 punktów). Można to oczywiście dowolnie zmieniać w zależności od zapotrzebowania.

Pierścieniówka - Światowe Igrzyska Sportów Tradycyjnych na Litwie, 2012
Pierścieniówka – typowe ustawienie z rozgrywającym z przodu, bliżej siatki

Kto może grać w pierścieniówkę?

Pierścieniówka to dynamiczna gra, która dobrze sprawdza się zarówno w przypadku dzieci i młodzieży, jak i osób dorosłych. Mogą w nią grać także osoby niepełnosprawne, co udowodniło Stowarzyszenie Sportowo-Rehabilitacyjne START z Poznania (w którym pracuję) dzięki realizacji unijnego projektu Erasmus+ Sport pt. Aktywizacja i integracja osób niepełnosprawnych przez adaptowane gry tradycyjne. Pełniłem w nim rolę eksperta ds. sportów tradycyjnych.

Osoby niepełnosprawne (w tym poruszające się na wózkach inwalidzkich) grały razem z pełnosprawnymi w pierścieniówkę i inne gry tradycyjne dzięki dostosowaniu tych sportów do ich potrzeb. Była to udana próba, zrealizowana nie tylko w Polsce, ale też w krajach partnerskich Projektu (Turcji, Bułgarii i Macedonii).

Pierścieniówka - integracja osób niepełnosprawnych z pełnosprawnymi przez sport
Pierścieniówka – integracja osób niepełnosprawnych z pełnosprawnymi przez sport
(zdj. START Poznań)
Pierścieniówka - integracja osób niepełnosprawnych z pełnosprawnymi przez sport
Pierścieniówka integracyjna (zdj. START Poznań)

Od momentu przywrócenia do życia pierścieniówka jest coraz częściej pokazywana podczas ważnych imprez sportowych na całym świecie, w tym tak istotnych, jak wspomniane już Światowe Igrzyska Sportów Tradycyjnych. W 2012 roku na Litwie uczestniczyłem w tym wydarzeniu jako doktorant poznańskiej AWF. W pierścieniówkę miały wówczas okazję zagrać dzieci i dorośli z całego świata. Więcej o tym pisałem w mojej trzyczęściowej opowieści o tych igrzyskach, którą można przeczytać tu – część Icz. II i cz. III

Pierścieniówka na Litwie2
Pierścieniówka dla wszystkich chętnych – Światowe Igrzyska Sportów Tradycyjnych na Litwie

Pierścieniówkę pokazywaliśmy także podczas I edycji Europejskich Igrzysk Sportów Tradycyjnych w holenderskim regionie Fryzja. Więcej o tym w jednym z poprzednich wpisów, który można przeczytać tutaj.

Pierścieniówka w Holandii
Pierścieniówka – I Europejskie Igrzyska Sportów Tradycyjnych w Holandii

Gdzie w Polsce można zagrać w pierścieniówkę?

W Pierścieniówkę można także grać podczas różnych wydarzeń w Polsce. Na festynach, imprezach integracyjnych, świętach, takich jak Majówka, Dzień Dziecka, Jarmark Świętojański, Festiwal Integracje w Poznaniu i wielu innych, pierścieniówka jest przez nasze zespoły prezentowana jako atrakcyjna, dynamiczna gra zespołowa.

Każdy chętny może w nią wtedy grać.

pierścieniówka - festiwal Integracje2
Pierścieniówka – Festiwal Integracje w Poznaniu
pierścieniówka - festiwal Integracje
Pierścieniówka – mecz międzynarodowy w Poznaniu

Pierścieniówka wchodzi także powoli do szkół. W Szkole Podstawowej w Czempiniu wprowadził ją do zajęć mój tata – Jan Prabucki – doświadczony nauczyciel wychowania fizycznego, trener piłkarski z sukcesami w skali ogólnopolskiej, założyciel Uczniowskiego Klubu Sportowego “AS” i zasłużony wychowawca wielu pokoleń młodych sportowców.

Pierścieniówka cieszyła się sporym powodzeniem wśród uczennic tej szkoły.

Pierścieniówka w Szkole Podstawowej w Czempiniu
Pierścieniówka w Szkole Podstawowej w Czempiniu
Jan Prabucki z uczennicami po meczu Pierścieniówki w Szkole Podstawowej w Czempiniu
Jan Prabucki z uczennicami po meczu Pierścieniówki w Szkole Podstawowej w Czempiniu

Pierścieniówka na zajęciach dla dzieci

W Pierścieniówkę można także grać podczas prowadzonych przeze mnie zajęć dla dzieci.

Zwłaszcza nieco starsze dzieci bawią się świetnie.

Można grać nawet 1 na 1.  Bardziej atrakcyjna jest ona jednak jako sport zespołowy. Najlepiej grać 4 na 4. Pierścieniówkę, jak i wiele innych sportów tradycyjnych, cechuje jednak duża elastyczność. Można zmieniać liczbę graczy, regulować wysokość siatki i wymiary boiska, w celu dostosowywania jej do potrzeb danych uczestników.

Pierścieniówka - zajęcia dla dzieci
Pierścieniówka – zajęcia dla dzieci

Pierścieniówka powraca i jest tego warta!

Pierścieniówka to tradycyjny, polski sport zespołowy – wymyślony w podobnych okolicznościach co koszykówka i siatkówka – który jednak, wskutek zawirowań wojennych i ich skutków, nie miał do tej pory szans rozwinąć się jak tamte, popularne dziś na całym świecie dyscypliny. Odtworzona w XXI wieku powoli jednak powraca.

Odpowiednio dostosowana do potrzeb graczy jest atrakcyjnym, dynamicznym sportem zespołowym, dostępnym dla wszystkich chętnych i przynoszącym im radość ze wspólnego uczestnictwa w nowej formie aktywności fizycznej.

dzieci grają w pierścieniówkę
Pierścieniówka – dobra zabawa dla dzieci:)

About the author

Nazywam się Bartosz Prabucki i jestem pasjonatem sportów, gier i zabaw. Prowadzę bloga Inspirowany Sportem.

Dodaj komentarz

Twój adres e-mail nie zostanie opublikowany. Wymagane pola są oznaczone *